PRIJAVA
U burnoj povijesti kršćanske teologije rijetko se pojavljuju ličnosti koje su bile spremne dovesti u pitanje same temelje službene dogme. Jedan od takvih bio je Miguel Servet (lat. Michael Servetus, 1511–1553), španski ljekar, humanist i teolog, koji je otvoreno osporio učenje o Svetom Trojstvu, smatrajući ga kasnijom novotarijom, a ne izvornim učenjem Isusa i prvih kršćana. Njegovi stavovi o Bogu i Isusu, iako nastali unutar kršćanskog svijeta, pokazuju značajne dodirne tačke s islamskim učenjem tevhida – vjerovanjem u jednog Boga i Isusa (Isu) kao Božijeg poslanika.
Kratka biografija
Miguel Servet rođen je 1511. godine u Španiji. Obrazovao se u oblasti prava, teologije i medicine. U medicini je ostao zapamćen po ranom opisu plućnog krvotoka, ali je upravo njegova teološka misao bila razlog zbog kojeg je doživio progon.
Zbog odbacivanja Trojstva i kritike crkvenih dogmi bio je nepoželjan i katolicima i protestantima. Nakon godina skrivanja, uhapšen je 1553. godine u Ženevi, tada pod snažnim utjecajem reformatora Johna Calvina, te je iste godine spaljen na lomači zbog hereze.
Od kada se pojavljuje učenje o Svetom Trojstvu?
Servet je tvrdio da se učenje o Svetom Trojstvu ne može naći u izvornom Isusovom učenju niti u vjerovanju prvih kršćana. Prema njemu, Trojstvo se oblikuje tek u 4. stoljeću, posebno:
- na Nicejskom saboru 325. godine, gdje se Isus proglašava „istobitnim“ s Bogom,
- na Carigradskom saboru 381. godine, gdje se dodatno definira božanstvo Duha Svetog.
Servet je smatrao da je ovaj razvoj bio rezultat političke moći Rimskog carstva i utjecaja grčke filozofije, a ne čiste objave.
Zašto je Servet odbacivao Trojstvo?
Servet je Trojstvo smatrao:
- nebiblijskim, jer Isus nikada jasno ne govori o tri božanske osobe,
- nelogičnim, jer se tvrdi da je Bog jedan, a istovremeno trojstvo,
- suprotnim monoteizmu, koji je bio temelj ranog kršćanstva.
Po njemu, takvo učenje udaljava vjernike od jednostavne vjere u jednog Boga i uvodi teološku konfuziju.
Servet i islamsko učenje – zajednički stavovi
Iako Servet nije bio musliman, njegovi ključni teološki stavovi pokazuju izrazitu bliskost s islamskim učenjem:
1. Jedan, nedjeljiv Bog
Servet je insistirao na apsolutnom monoteizmu. Islam uči isto kroz koncept tevhida, prema kojem je Bog jedan, jedinstven i bez sudruga.
2. Isus (Isa) kao Božiji poslanik
Servet je Isusa smatrao Mesijom i Božijim poslanikom, ali ne Bogom niti dijelom božanstva. U islamu je Isa, a.s., jedan od najvećih poslanika, rođen čudesno, ali u potpunosti ljudsko biće i Božiji rob.
3. Odbacivanje kasnijih dogmi
Servet je vjerovao da su crkveni sabori uveli teološke konstrukcije koje nisu dio izvorne objave. Islam također naglašava da su raniji poslanici propovijedali čisti monoteizam, a da su kasnije zajednice unosile izmjene u vjerovanje.
4. Jasna i razumljiva vjera
Servet je smatrao da vjera mora biti razumljiva i logična, a ne zasnovana na filozofskim apstrakcijama. Islam također naglašava jednostavnost i jasnoću vjerovanja.
Miguel Servet ostaje jedna od najtragičnijih i najznačajnijih figura evropske vjerske povijesti. Njegovo pogubljenje u protestantskoj Ženevi pokazuje da vjerska netolerancija nije bila ograničena samo na jednu crkvu ili epohu.
Danas se Servet može posmatrati i kao most između ranog kršćanskog monoteizma i islamskog učenja o jednom Bogu. Njegova sudbina podsjeća da je slobodno mišljenje često opasno po dogme – ali nužno za istinu.
