PRIJAVA
U historiji fudbala postoje klubovi, a postoje i ideje. Galatasaray pripada onoj rijetkoj kategoriji klubova koji su nastali iz ideje, svjetonazora i intelektualne hrabrosti. U samom temelju te ideje stoji ime koje je danas neraskidivo povezano s identitetom kluba – Ali Sami Yen. Ono što se često prešućuje ili svodi na fusnotu jeste činjenica da je Ali Sami Yen bio Albanac, potomak jedne od najuticajnijih intelektualnih porodica Osmanskog carstva.
Galatasaray kao ideja, ne samo klub
Godine 1905, u okviru Galatasaray Lisesi u Istanbulu, Ali Sami Yen i njegovi školski prijatelji osnovali su klub s jasno artikuliranom misijom: igrati protiv stranih ekipa, pobjeđivati ih i predstavljati vlastiti narod s dostojanstvom. Sam Ali Sami Yen je kasnije zapisao da cilj kluba nije bio puka razonoda, već stvaranje discipline, samopouzdanja i kolektivnog duha u vremenu duboke društvene krize Osmanskog carstva¹.
Albansko porijeklo i porodica Frashëri
Ali Sami Yen rođen je 1886. godine u Istanbulu kao Ali Sami Frashëri, sin velikog albanskog intelektualca Şemseddin Sami (1850–1904). Porodica Frashëri potiče iz mjesta Frashër u današnjoj Albaniji i zauzima centralno mjesto u historiji albanskog nacionalnog preporoda (Rilindja).
Šemseddin Sami bio je:
- autor prvog modernog rječnika turskog jezika Kamus-ı Türkî (1899),
- enciklopedist (Kamusü’l-A‘lâm),
- zagovornik jezične reforme, racionalizma i obrazovanja kao temelja društvenog napretka².
Odrastanje u takvom intelektualnom okruženju snažno je oblikovalo Ali Sami Yena. Sport je za njega bio produžetak istih vrijednosti koje su njegovali pisci i reformatori: red, znanje, moral i javna odgovornost.
Intelektualni krug koji je oblikovao epohe
Porodica Frashëri dala je više izuzetnih ličnosti. Šemseddin Sami bio je brat Naim Frashëri, najvećeg albanskog nacionalnog pjesnika, i Abdyl Frashëri, političkog ideologa albanskog pokreta za autonomiju³. Dok su Naim i Abdyl gradili kulturne i političke temelje albanske nacije, Ali Sami Yen je, u drugom polju djelovanja, gradio instituciju koja će odgajati generacije kroz sport.
Savremeni historičari ističu da je upravo ta višeslojna intelektualna tradicija porodice Frashëri omogućila Ali Sami Yenu da Galatasaray od samog početka koncipira kao obrazovnu i kulturnu instituciju, a ne kao običan sportski kolektiv⁴.
Naslijeđe i historijski kontinuitet
Stadion Ali Sami Yen nosio je njegovo ime s razlogom, ali njegovo istinsko naslijeđe živi u identitetu Galatasaraya: kosmopolitskom, obrazovanom, samosvjesnom. Kao što ističe turski sportski historičar Mehmet Yüce, Galatasaray je “najjasniji primjer kako su osmanske intelektualne elite koristile sport kao sredstvo modernizacije”⁵.
Zaključak
Priča o Galatasarayu ne može se razumjeti bez Ali Sami Yena i intelektualnog naslijeđa porodice Frashëri. Njegov život potvrđuje da sport, kada se rodi iz znanja i ideje, može postati trajna kulturna institucija. To je činjenica zasnovana na historijskim izvorima.
Korišteni historijski izvori
- Ali Sami Yen, Hatıralar (Sjećanja), Istanbul, Galatasaray Spor Kulübü Yayınları.
- Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, Istanbul, 1899.
- Robert Elsie, Historical Dictionary of Albania, Scarecrow Press, 2010.
- Nathalie Clayer, Aux origines du nationalisme albanais, Karthala, Paris, 2007.
- Mehmet Yüce, Türk Spor Tarihi, Istanbul Üniversitesi Yayınları.
