PRIJAVA
U vremenu kada je pojam mikroorganizama bio potpuno nepoznat, a nauka tek počinjala da oblikuje prve teorije o uzrocima bolesti, jedan čovjek je daleko ispred svog vremena postavio temelje onoga što danas poznajemo kao karantenu – izolaciju zaraženih osoba s ciljem sprječavanja širenja bolesti. Taj čovjek je bio Ibn Sina (latinizirano: Avicena), veliki islamski učenjak, filozof i ljekar iz 10. i 11. stoljeća.
Ko je bio Ibn Sina?
Rođen 980. godine u današnjem Uzbekistanu, Ibn Sina je još kao mlad pokazivao izuzetnu inteligenciju. Njegovo kapitalno djelo, “Kanon medicine” (Al-Qanun fi al-Tibb), stoljećima je bilo glavno štivo za studente medicine ne samo u islamskom, već i u evropskom svijetu.
No, ono što je manje poznato jeste da je upravo Ibn Sina među prvima prepoznao mogućnost prenošenja bolesti između ljudi i osmislio metode za njihovo suzbijanje.
Koncept nevidljivih uzročnika
U svojim medicinskim spisima, Ibn Sina opisuje bolesti koje se prenose zrakom, vodom ili dodirom. Iako tada nije bilo mikroskopa niti pojma o bakterijama i virusima, on je govorio o „nevidljivim česticama“ koje se prenose među ljudima – što zapanjujuće podsjeća na modernu “germ theory”, teoriju mikroorganizama, koja će se razviti tek 800 godina kasnije.
Al-Arbaʿīniyya – četrdesetodnevna izolacija
Prema nekim predajama i zapisima iz islamske medicinske tradicije, Ibn Sina je preporučivao izolaciju bolesnih osoba u trajanju od 40 dana, kako bi se spriječilo dalje širenje bolesti. Ovu praksu navodno je nazivao „al-Arbaʿīniyya“, što na arapskom znači „četrdesetodnevna“.
Iako nema direktnih pisanih dokaza iz njegovih vlastitih djela koji potvrđuju upotrebu tog konkretnog izraza, brojni historičari ističu da je praksa izolacije na određeni vremenski period vjerovatno imala korijen upravo u njegovim učenjima.
Veza s evropskom „karantenom“
Stoljećima kasnije, tokom epidemije kuge u 14. stoljeću, venecijanske vlasti su uvele obaveznu izolaciju brodova i putnika u trajanju od 40 dana, poznatu kao quarantena – od italijanske riječi quaranta (četrdeset). Neki historičari smatraju da je ova praksa mogla biti inspirisana islamskim medicinskim znanjem koje je putem trgovine i učenjaka imalo uticaj i na evropski kontinent.
Naslijeđe koje i danas traje
Danas, nakon pandemije COVID-19, pojam karantene postao je globalno poznat i široko primjenjivan. Iako je moderna medicina sofisticiranija nego ikada, osnovni princip – izolacija radi zaštite zajednice – ostaje isti.
Ako se osvrnemo unazad, možemo reći da je Ibn Sina, čovjek iz 11. stoljeća, postavio temelje ovom pristupu. Njegovo razumijevanje bolesti, važnosti higijene i izolacije, čini ga jednim od najznačajnijih pionira u historiji medicine – i, moguće, prvim čovjekom koji je uveo karantenu.
